«من و شوهرم در یکی از کوچه‌های تهران آزار دو مرد افغان به دست مردان ایرانی را به چشم دیدیم اما از ترس اینکه بفهمند ما هم افغان‌ایم، واکنشی نشان ندادیم و اعتراض نکردیم. این عذاب وجدان برای من کشنده است.»

فهیمه (نام مستعار)، زن جوان افغان که به دلیل فعالیت‌های حقوق بشری تحت تعقیب طالبان بوده و از ترس انتقام‌جویی این گروه، با همسر و فرزندانش از هرات به ایران فرار کرده است، در مصاحبه با ایندیپندنت فارسی می‌گوید که در هفته‌های اخیر حوادث هولناکی برای مهاجران افغان در ایران اتفاق افتاده که او خود برخی از آن‌ها را شاهد بوده است.

در یک ماه گذشته، گزارش‌ها از بدرفتاری مردم ایران با مهاجران افغان در رسانه‌های این کشور نیز بازتاب یافته است. این در حالی است که مقام‌های دولت جمهوری اسلامی با ارائه آمارهای ضدونقیض در مورد شمار مهاجران افغان در ایران به این موج مهاجرستیزی و به‌ویژه افغان‌ستیزی در ایران دامن زده‌اند.

برخی مقام‌های جمهوری اسلامی اخیرا اعلام کرده‌اند که بیش از هشت میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کنند و روزانه نزدیک به ۱۰ هزار نفر از مرزهای غیرقانونی وارد این کشور می‌شوند. این ارقام وحشت شهروندان ایران را از بالا رفتن بهای مسکن، کمبود کار و نیز برخی خطرات اجتماعی تشدید کرده است.

مهاجران افغان که در ایران به سر می‌برند، در ماه‌های اخیر از بدرفتاری صاحبخانه‌ها با مهاجران شاکی‌اند. فهیمه به ایندیپندنت فارسی گفت که یافتن خانه اجاره‌ای برای مهاجران افغان اکنون بیش از هر زمان دیگر دشوار شده است. او تصریح کرد: «زمانی که مهلت ویزای همسرم تمام شد و مجبور شد برای تمدید ویزا به افغانستان برگردد، صاحبخانه ما را از خانه بیرون کرد و ما بیشتر از یک ماه آواره بودیم و با کودکانم دنبال خانه می‌گشتیم اما هیچ‌کس حاضر نبود یک خانواده افغان را در خانه‌ یا نزدیکی‌اش بپذیرد.»

این زن مهاجر افغان از طیف گسترده بدرفتاری مردم و نیروهای دولتی جمهوری اسلامی با مهاجران افغان سخن می‌گوید. او که صحنه کتک زدن دو مرد مهاجر افغان به دست مردان ایرانی را به چشم دیده است، اضافه می‌کند که مردان خشمگین پس از آنکه دو مهاجر افغان را به‌شدت کتک زدند، آن‌ها را به پلیس تحویل دادند و «معلوم بود که سرنوشتشان چه خواهد شد».

F7vG-eQW0AELTFj.jpeg

مهاجر بودن سبب شده است مردم به زندگی خصوصی ما نیز سرک بکشند

کتک خوردن در خیابان، افتادن به دست نیروهای انتظامی و اخراج اجباری بیشتر سرنوشت مهاجران مرد افغان است اما زنان افغان هم که اغلب خانه‌دارند، این آسیب را به شکل دیگری متحمل می‌شوند. این زنان می‌گویند در ایران تنها رنجشان بی‌‌خانه ماندن، بیکاری شوهر، فقر و گرسنگی نیست، بلکه تحقیر و زخم‌زبان همسایه‌ها، کارکنان خدمات اجتماعی و مردم کوچه‌خیابان هم بخش دیگری از لحظات طاقت‌فرسای مهاجرت را رقم می‌زند.

فاطمه، زن مهاجر افغان که از دو سال پیش در مشهد زندگی می‌کند، به ایندیپندنت فارسی گفت که اغلب ایرانی‌ها مهاجران افغان را به دلیل داشتن فرزند سرزنش و تحقیر می‌کنند. او گفت که دوران دومین بارداری‌اش را که در ایران بود، با بدترین وضعیت روانی ممکن سپری کرده است.

فاطمه توضیح داد: «همسایه‌ها هر کدام به نوبه خود با تحقیر به من نگاه می‌کردند و می‌گفتند چرا بچه می‌آورید؛ آخر شما نه خانه دارید نه غذا نه پول نه آینده، برای چه بچه می‌آورید؟ او افزود: حتی در بیمارستان وقتی برای زایمان مراجعه کردم با شدیدترین تحقیرها از سوی برخی کارکنان بیمارستان و نیز مراجعان مواجه شدم. همه می‌گفتند که افغان‌ها زندگی ما را به گند کشیده‌اند، بس نیست که یک نسل دیگر هم به دنیا می‌آورند.»

فهیمه که ساکن تهران است، نیز این نکته را تایید می‌کند و می‌گوید که زنان باردار افغان در کنار دشواری‌های مهاجرت و بارداری، از نگاه‌های شماتت‌بار و زخم‌زبان‌های میزبان هم در امان نیستند.

اوضاع بد اقتصادی و اخاذی دلالان کار از مهاجران افغان

داستان تلخکامی‌های مهاجران افغان در ایران نه جدید است و نه در شمارش می‌آید؛ با این حال آنچه این روزها زندگی را بیشتر از هر زمان دیگری بر آنان تلخ‌ کرده، فشاری است که از چهار طرف بر آنان وارد می‌شود و درها را از همه جهات به رویشان می‌بندد.

F7ar6yhXAAA02Eg.jpeg

ناامیدی از آینده افغانستان تحت سلطه طالبان هر روز بیشتر می‌شود. طالبان از زمان تسلط‌شان بر افغانستان در اوت ۲۰۲۱ نه‌تنها دست از خشونت و انتقام‌گیری برنداشته‌اند که با بازداشت، شکنجه و قتل نظامیان و کارکنان دولت پیشین این آینده را تیره‌وتارتر هم کرده‌اند.

از سوی دیگر، وضعیت اقتصادی بد در ایران و افزایش فقر شهروندان این کشور را نیز به ستوه آورده و در چنین وضعیتی تحمل حجم بزرگی از مهاجران طبعا واکنش مردم را به دنبال دارد.

در همین حال مهاجران افغان نیز به دلیل این بحران اقتصادی قادر به گذراندن یک زندگی معمولی در ایران نیستند زیرا زمینه‌ کار برای آنان اکنون بسیار بیشتر از گذشته محدود شده است. تنها دلیل ماندن این مهاجران در ایران گریز از شکنجه و مرگ به دست طالبان است. این مهاجران می‌گویند اکنون یافتن کار در ایران نیز به اندازه پیدا کردن خانه دشوار است زیرا در بیشتر استان‌های ایران به اصناف و کسبه رسما دستور داده شده است که از به‌کارگیری کارگران افغان بپرهیزند وگرنه جریمه خواهند شد.

صبور، یکی از مهاجران افغان در ایران، به ایندیپندنت فارسی گفت که بیکاری زیاد سبب شده است که دلالان به بهانه پیدا کردن کار از مهاجران افغان اخاذی کنند. به گفته او، «شبکه‌های دلالی به طور گسترده فعال‌اند و از مهاجران افغان از دو تا ۱۰ میلیون تومان پول می‌گیرند و وعده می‌دهند که برایشان کار پیدا کنند، اما پس از گرفتن پول ناپدید می‌شوند و مهاجران هم هیچ راهی برای دادخواهی ندارند».

بیشتر مهاجران افغان که طی دو سال گذشته به ایران مهاجرت کرده‌اند، کارمندان دولت و نیروهای امنیتی نظام پیشین‌اند که بازگشت‌ به افغانستان تحت سلطه طالبان برای آنان به معنی رفتن به کشتارگاه با پای خود خواهد بود. اغلب این افراد یا با ویزای قانونی به ایران رفته‌اند و اکنون مهلت ویزایشان تمام شده است یا از راه‌های غیرقانونی وارد این کشور شده‌اند و جز ماندن در آنجا چاره‌ای ندارند.